O szlaku

Droga Świętego Jakuba (Camino de Santiago) to liczący ponad tysiąc lat historii chrześcijański szlak pątniczy prowadzący do Santiago de Compostela w północno-zachodniej Hiszpanii. Drogi prowadzące do Santiago rozciągają się po całej Europie tworząc sieć tras. Cztery z nich biegną przez Francję i schodzą się za Pirenejami tworząc później jedną rutę – Szlak świętego Jakuba (Camino de Santiago).

Za początkowy punkt prawie osiemset kilometrowego Camino przyjmuje się leżącą po hiszpańskiej stronie Pirenejów miejscowość Roncesvalles. Droga pielgrzymów kończy się u bram katedry w Santiago de Compostela, w której znajduje się grób św. Jakuba Apostoła. Na Szlaku św. Jakuba spotykamy żywe świadectwo zarówno wiary, pobożności, ale także historii Europy oraz tworzonej w jego klimacie literatury i architektury.

Od chwili powstania Camino prawdziwą jego duszę stanowią pątnicy. Ich nieprzerwany ciąg przemierzał i przemierza Szlak od średniowiecza po dzień dzisiejszy. Podobnie jak średniowieczni pielgrzymi, tak i pielgrzymi współcześni różnią się między sobą pochodzeniem, wiekiem, mową. Nierzadko należą do różnych wyznań. Wszyscy oni jednak zmierzają w tym samym kierunku: do grobu Apostoła Jakuba. Siła oddziaływania Camino de Santiago „pochodzi po części ze ścisłego związku z chrześcijańską tradycją pielgrzymowania, z chrześcijańskimi formami pobożności połączonymi z kultem relikwii, pokuty za grzechy i zyskiwaniem odpustów. W tym względzie miejsca pielgrzymkowe są ogniskami ludzkiej nadziei, która nie przestaje żyć także wtedy, gdy po ludzku patrząc człowiek nie wie co dalej. Inna część wielowiekowego oddziaływania Camino nosi charakter wspólnotowy i polega na byciu w drodze razem z innymi”.

Santiago de Compostela stało się jednym z trzech największych centrów pielgrzymkowych, obok Jerozolimy i Rzymu. Dante w swojej Vita Nova używa dla każdej z grup pielgrzymów osobnych określeń. Tych, którzy udają się do Jerozolimy nazywa palmieri, bo płyną przez morze, aby przywieźć jako pamiątkę pielgrzymowania gałązkę palmy, rosnącej w Ziemi Świętej. Udających się do Rzymu nazywa romeri, natomiast nazwę peregrini rezerwuje dla pielgrzymujących do Santiago de Compostela.

Święty Jakub brat św. Jana syn rybaka Zebedeusza. Od chwili powołania stał się nieodłącznym towarzyszem Jezusa Chrystusa. Był obecny przy wskrzeszeniu córki Jaira, przemienieniu na Górze Tabor, modlitwie w Ogrójcu. Po Wniebowstąpieniu Pana Jezusa i zesłaniu Ducha Świętego poświęcił się pracy apostolskiej, docierając aż na teren dzisiejszej Hiszpanii. Dzieje Apostolskie wskazują, że Apostoł Jakub zwany Większym zginął śmiercią męczeńską. Po śmierci jego uczniowie, przewieźli morzem ciało z powrotem do Hiszpanii na teren dzisiejszej Galicji. Ze względu na panujące prześladowania chrześcijan grób św. Jakuba pozostał znany jedynie niewielkiej grupie miejscowych chrześcijan.

Prawdopodobnie mnich Pelayo około roku 800 odkrył miejsce, w którym znajdował się zapomniany grób Apostoła. Wedle przekazów średniowiecznych, towarzyszyły temu zjawiska w postaci światła gwiazd i śpiewów anielskich. Papież Leon II potwierdził prawdziwość znalezionych relikwii Apostoła, a król Alfons II kazał zbudować nad jego grobem pierwszą kaplicę. W ten sposób rozpoczęła się historia miasta Santiago de Compostela. „Santiago”, czyli „Sant-Jago” oznacza w starohiszpańskim „święty Jakub”, zaś „compostela” pochodzi od łacińskiego „campus stelae” („pole gwiazd”) lub od compositum („mały cmentarz”).

Św. Jakubowi szybko przyznano tytuł „Obrońcy Hiszpanii”. W bitwie pod Clavijo w 844 r. wojska chrześcijańskie pokonały wojska muzułmańskie. Wedle legendarnych podań to właśnie sam św. Jakub przechylił szalę zwycięstwa na korzyść chrześcijan, ukazując się na białym koniu z mieczem w ręku. Po bitwie pod Clavijo Apostoła okrzyknięto „pogromcą Maurów” (Santiago Matamoros).

Święty jest patronem Hiszpanii i Portugalii; ponadto: zakonów rycerskich, czapników, hospicjów, szpitali, kapeluszników, żebraków, a przede wszystkim pielgrzymów.

• Pielgrzym z kijem lub muszlą – Najważniejszym atrybutem św. Jakuba Starszego jest kij pielgrzymi. Apostoł jest często przedstawiany w ikonografii w stroju pielgrzymim, z charakterystycznymi muszelkami.
• Księga – jak każdy apostoł św. Jakub Starszy bywa przedstawiany z księgą.
• Miecz – Św. Jakub Starszy poniósł śmierć męczeńską jako pierwszy z apostołów. W 44 roku został ścięty mieczem z rozkazu Heroda Agryppy, wnuka Heroda I Wielkiego. 
• Rycerz w zbroi – Chrześcijańscy rycerze przez cały okres rekonkwisty (czyli walk o odbicie z rąk arabskich Półwyspu Pirenejskiego) zakończonej dopiero w 1492 r. odzyskaniem Granady, wierzyli, że razem z nimi walczy o wolność św. Jakub: na koniu, w zbroi i z mieczem, czasem ze sztandarem.

Dokładnie nie wiadomo skąd wzięła się tradycja związana z muszlą św. Jakuba. Najprawdopodobniej pierwsi pielgrzymi do grobu św. Jakuba brali muszlę znalezioną na wybrzeżu jako pamiątka lub potwierdzenie odbycia pielgrzymki. Później muszlę zaczęli otrzymywać w samym Santiago, po spędzeniu tam nocy i uczestnictwie w ceremonialnej mszy, wraz ze świadectwem odbycia pielgrzymki do Composteli. Muszla przypięta do płaszcza lub kapelusza chroniła pątnika w drodze powrotnej. Tę muszlę przyniesioną z Santiago de Compostela wolno było włożyć zmarłemu do grobu. Później przyjął się zwyczaj ozdabiania muszlą stroju jeszcze przed wyruszeniem w drogę, aby być od początku marszu rozpoznawanym jako pielgrzym Jakubowy. Muszla miała także zastosowanie praktyczne jako czerpak do wody. 

Pod koniec lat 80. ubiegłego wieku Rada Europy uznała potrzebę jednolitego oznakowania szlaków pielgrzymkowych do Santiago de Compostela, zaproponowano stylizowaną żółtą muszlę na niebieskim tle jako znak szlaków Jakubowych. Rowki na powierzchni muszli, zbiegające się u jej nasady, mają symbolizować drogi, które ze wszystkich stron zmierzają w kierunku Composteli.

Jedno ze związanych z Santiago opowiadań o muszli głosi, że gdy otoczona przez aniołów łódź z ciałem Apostoła zbliżała się do wybrzeży Galicji, jakiś młody rycerz chciał ją wyciągnąć na brzeg. Kiedy jednak wskoczył wraz z koniem do wody i zaczęły go zalewać fale, sam św. Jakub wybawił go z niebezpieczeństwa. W końcu udało mu się osiągnąć zbawczy brzeg, a koń był cały pokryty muszlami. Inne opowiadanie nawiązuje do studni Alto del Perdon – między Pampeluną a Puente la Reina. Diabeł namawiał spragnionego pątnika do rezygnacji z pielgrzymki, obiecując pokazać mu wówczas źródło wody. Pielgrzym oparł się jednak pokusie, a wtedy ukazał mu się sam św. Jakub z laską pielgrzyma i muszlą. Nie tylko pokazał spragnionemu źródło, lecz muszlą zaczerpnął z niego wody i dał mu pić.