O Szafarni

Wśród malowniczych pól ziemi dobrzyńskiej, w sąsiedztwie pradoliny rzeki Drwęcy i Pojezierza Chełmińskiego leży Szafarnia. Nazwa wsi istnieje prawdopodobnie już od końca XIII wieku, ale w źródłach pisanych po raz pierwszy została wymieniona w pruskim katastrze podatkowym z 1772-1773 roku., sporządzonym po pierwszym rozbiorze Polski.

Szafarnię rozsławiła rodzina Dziewanowskich pieczętująca się herbem Jastrzębiec, która od połowy XVII w posiadała dobra ziemskie w powiecie rypińskim. Pielęgnowanie tradycji narodowych oraz wychowanie w duchu patriotycznym sprawiło, że członkowie tej rodziny wyróżniali się niespotykanym bohaterstwem, walcząc za naszą i waszą wolność. Szczególnym męstwem wsławili się Dominik Dziewanowski (1759-1827) oraz Jan Nepomucen Dziewanowski (1782-1808).

Najbardziej znaczącym wydarzeniem, dzięki któremu Szafarnia pojawiła się na kulturalnej mapie Europy, stał się pobyt w majątku Dziewanowskich Fryderyka Chopina (1810 –1849) – wybitnego polskiego kompozytora i pianisty.

Początki niezwykle serdecznej i trwałej przyjaźni między rodzinami Dziewanowskich i Chopinów datuje się na lata kawalerskie Mikołaja (ojca Fryderyka), który najprawdopodobniej pracował jako guwerner i nauczyciel w Szafarni. Zażyłość pomiędzy domami wzmocniła dodatkowo przyjaźń między Dominikiem Dziewanowskim (synem Juliusza) a Fryderykiem Chopinem oraz fakt, że Jan Nepomucen Dziewanowski trzymał do chrztu Ludwikę Chopinównę.

Przyjaźń między Domusiem a Fryckiem, która rozkwitła już w czasie wspólnej nauki w Liceum Warszawskim, zaowocowała dwiema wizytami młodego kompozytora w majątku Dziewanowskich podczas letnich wakacji w latach 1824 oraz 1825. Pobyt w Szafarni i w okolicach nie ograniczał się jedynie do spotkań i zabaw towarzyskich. Miał on wielki wpływ na kształtowanie się wrażliwości artystycznej późniejszego twórcy arcydzieł fortepianowych. To właśnie w Szafarni po raz pierwszy Chopin miał kontakt z autentyczną muzyką ludową, której echo odbiło się w jego licznych kompozycjach i na kanwie której wykrystalizował się jego indywidualny styl narodowy. Co więcej, wielu badaczy uważa, że chętnie improwizowane na tematy zasłyszanych ludowych śpiewek mazurki, często grywane podczas wakacyjnego pobytu u Dziewanowskich, stały się pierwowzorami dojrzałych dzieł kompozytora. Istnieją przypuszczenia, że wówczas powstała pierwsza wersja Mazurka a-moll op. 17, nr 4 zwanego Żydkiem.

Mazurek a-moll op.17 nr 4, wyk. J. Maurer

Wizyta młodego kompozytora w Szafarni została niezwykle szczegółowo udokumentowana m. in. dzięki listom które Fryderyk posyłał do Warszawy swoim rodzicom. Szczególną wartość mają wiadomości wysyłane w postaci tzw. Kuriera Szafarskiego redagowanego na wzór Kuriera Warszawskiego, które w sposób wielce dowcipny i zabawny opisują wydarzenia krajowe (dotyczące samej Szafarni) oraz zagraniczne (dotyczące pobliskich wsi). Dokumenty te stanowią nie tylko świadectwo pobytu kompozytora na tych terenach, ale przede wszystkim ukazują nam charakter i temperament młodego Frycka – kilkunastoletniego chłopca żywo zainteresowanego nie tylko kulturą muzyczną tamtego regionu, ale również losami wiejskiego inwentarza, uganiającego się za dziewkami, zachłannie chłonącego obyczaje ludowe.

Dzięki wizytom wielkiego Polaka, Szafarnia zasłynęła w świecie muzycznym. Pobyt Chopina na ziemi dobrzyńskiej stał się doskonałym pretekstem do zainicjowania działalności kulturalnej mającej na celu upowszechnianie i propagowanie muzyki tego wybitnego polskiego kompozytora. Podobnie jak przed laty, także i dzisiaj Szafarnia zachęca do odwiedzenia tego przepięknego zakątka ziemi dobrzyńskiej. W miejscu dawnego modrzewiowego dworku Dziewanowskich stoi dzisiaj eklektyczna budowla z końca XIX w, w której znajduje się Ośrodek Chopinowski – miejsce licznych imprez kulturalnych. Wokół rozciąga się park, który zachwyca kojącą ciszą i zaprasza do licznych spacerów pośród drzew pamiętających jeszcze czasy młodego Chopina. (Wśród pomników przyrody znajdujących się na terenie parku należy wyróżnić Lipę Chopina oraz Dęby Dziewanowskich).

Fryderyk Chopin (1810-1849), wybitny polski pianista i kompozytor. Odwiedził dwukrotnie Szafarnię w czasie letniego pobytu w majątku Dziewanowskich. Wrażenia wyniesione z Szafarni stały się pożywką dla jego twórczej wyobraźni i inspiracją licznych utworów.

Dominik Dziewanowski (1759 – 1827) adiunkt ks. S. Poniatowskiego. W 1806 r. wstąpił do armii Księstwa Warszawskiego. Został odznaczony krzyżem Legii Honorowej i Krzyżem Kawalerskim Orderu Orła Białego.

Jan Nepomucen Dziewanowski (1782-1808), którego upamiętnia obelisk stojący po dziś dzień na przykościelnym cmentarzyku w Płonnym, wsławił się w bitwie pod Samosierrą, gdzie po zdobyciu pierwszej baterii dział hiszpańskich objął dowództwo szarżujących szwoleżerów. Zanim zmarł kilka dni po bitwie, ciężko ranny w madryckim szpitalu, został osobiście odznaczony przez Napoleona na polu walki, a jego nazwisko zostało upamiętnione w biuletynie napoleońskim.

Dzianisz P., Kurier Szafarski; Wakacyjna gazeta Fryderyka Chopina z sierpnia- września 1824 r, Bernardinum, Pelplin 1999. Chruściński K.; Chopin w Szafarni i okolicach – vademecum turystyczne, Turpress, Toruń 1995. Chruściński K., Szafarni moje uszanowanie; Fryderyk Chopin na Ziemi Dobrzyńskiej, Verbum, Rypin 2004. Juarez M. A., Sławińska- Dahlig E., Polska Chopina, Przewodnik po miejscach związanych z pobytem kompozytora; NIFC, Warszawa 2007. Kowalski R., Gmina Radomin; Zarys dziejów i walory turystyczno karajoznawcze; PRW, Toruń 2004. Tomaszewski M., Chopin [w:] Encyklopedia Muzyczna PWM, pod red E. Dziębowskiej, część biograficzna, t. 2 „cd”, PWM, Warszawa 1984 Wierzbicki P., Chopin – portret muzyczny, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1999.