O szlaku

 

zdjDroga Świętego Jakuba (Camino de Santiago) to liczący ponad tysiąc lat historii chrześcijański szlak pątniczy prowadzący do Santiago de Compostela w północno-zachodniej Hiszpanii. Drogi prowadzące do Santiago rozciągają się po całej Europie tworząc sieć tras. Cztery z nich biegną przez Francję i schodzą się za Pirenejami tworząc później jedną rutę – Szlak świętego Jakuba (Camino de Santiago).

Za początkowy punkt prawie osiemset kilometrowego Camino przyjmuje się leżącą po hiszpańskiej stronie Pirenejów miejscowość Roncesvalles. Droga pielgrzymów kończy się u bram katedry w Santiago de Compostela, w której znajduje się grób św. Jakuba Apostoła. Na Szlaku św. Jakuba spotykamy żywe świadectwo zarówno wiary, pobożności, ale także historii Europy oraz tworzonej w jego klimacie literatury i architektury.

Od chwili powstania Camino prawdziwą jego duszę stanowią pątnicy. Ich nieprzerwany ciąg przemierzał i przemierza Szlak od średniowiecza po dzień dzisiejszy. Podobnie jak średniowieczni pielgrzymi, tak i pielgrzymi współcześni różnią się między sobą pochodzeniem, wiekiem, mową. Nierzadko należą do różnych wyznań. Wszyscy oni jednak zmierzają w tym samym kierunku: do grobu Apostoła Jakuba. Siła oddziaływania Camino de Santiago „pochodzi po części ze ścisłego związku z chrześcijańską tradycją pielgrzymowania, z chrześcijańskimi formami pobożności połączonymi z kultem relikwii, pokuty za grzechy i zyskiwaniem odpustów. W tym względzie miejsca pielgrzymkowe są ogniskami ludzkiej nadziei, która nie przestaje żyć także wtedy, gdy po ludzku patrząc człowiek nie wie co dalej. Inna część wielowiekowego oddziaływania Camino nosi charakter wspólnotowy i polega na byciu w drodze razem z innymi”.

Santiago de Compostela stało się jednym z trzech największych centrów pielgrzymkowych, obok Jerozolimy i Rzymu. Dante w swojej Vita Nova używa dla każdej z grup pielgrzymów osobnych określeń. Tych, którzy udają się do Jerozolimy nazywa palmieri, bo płyną przez morze, aby przywieźć jako pamiątkę pielgrzymowania gałązkę palmy, rosnącej w Ziemi Świętej. Udających się do Rzymu nazywa romeri, natomiast nazwę peregrini rezerwuje dla pielgrzymujących do Santiago de Compostela.

Święty Jakub

zdjŚwięty Jakub brat św. Jana syn rybaka Zebedeusza. Od chwili powołania stał się nieodłącznym towarzyszem Jezusa Chrystusa. Był obecny przy wskrzeszeniu córki Jaira, przemienieniu na Górze Tabor, modlitwie w Ogrójcu. Po Wniebowstąpieniu Pana Jezusa i zesłaniu Ducha Świętego poświęcił się pracy apostolskiej, docierając aż na teren dzisiejszej Hiszpanii. Dzieje Apostolskie wskazują, że Apostoł Jakub zwany Większym zginął śmiercią męczeńską. Po śmierci jego uczniowie, przewieźli morzem ciało z powrotem do Hiszpanii na teren dzisiejszej Galicji. Ze względu na panujące prześladowania chrześcijan grób św. Jakuba pozostał znany jedynie niewielkiej grupie miejscowych chrześcijan.

Prawdopodobnie mnich Pelayo około roku 800 odkrył miejsce, w którym znajdował się zapomniany grób Apostoła. Wedle przekazów średniowiecznych, towarzyszyły temu zjawiska w postaci światła gwiazd i śpiewów anielskich. Papież Leon II potwierdził prawdziwość znalezionych relikwii Apostoła, a król Alfons II kazał zbudować nad jego grobem pierwszą kaplicę. W ten sposób rozpoczęła się historia miasta Santiago de Compostela. „Santiago”, czyli „Sant-Jago” oznacza w starohiszpańskim „święty Jakub”, zaś „compostela” pochodzi od łacińskiego „campus stelae” („pole gwiazd”) lub od compositum („mały cmentarz”).

Św. Jakubowi szybko przyznano tytuł „Obrońcy Hiszpanii”. W bitwie pod Clavijo w 844 r. wojska chrześcijańskie pokonały wojska muzułmańskie. Wedle legendarnych podań to właśnie sam św. Jakub przechylił szalę zwycięstwa na korzyść chrześcijan, ukazując się na białym koniu z mieczem w ręku. Po bitwie pod Clavijo Apostoła okrzyknięto „pogromcą Maurów” (Santiago Matamoros).

Święty jest patronem Hiszpanii i Portugalii; ponadto: zakonów rycerskich, czapników, hospicjów, szpitali, kapeluszników, żebraków, a przede wszystkim pielgrzymów.

Atrybuty Św. Jakuba

  • Pielgrzym z kijem lub muszlą – Najważniejszym atrybutem św. Jakuba Starszego jest kij pielgrzymi. Apostoł jest często przedstawiany w ikonografii w stroju pielgrzymim, z charakterystycznymi muszelkami.
  • Księga – jak każdy apostoł św. Jakub Starszy bywa przedstawiany z księgą.
  • Miecz – Św. Jakub Starszy poniósł śmierć męczeńską jako pierwszy z apostołów. W 44 roku został ścięty mieczem z rozkazu Heroda Agryppy, wnuka Heroda I Wielkiego. 
  • Rycerz w zbroi – Chrześcijańscy rycerze przez cały okres rekonkwisty (czyli walk o odbicie z rąk arabskich Półwyspu Pirenejskiego) zakończonej dopiero w 1492 r. odzyskaniem Granady, wierzyli, że razem z nimi walczy o wolność św. Jakub: na koniu, w zbroi i z mieczem, czasem ze sztandarem.
Muszla Św. Jakuba

zdjDokładnie nie wiadomo skąd wzięła się tradycja związana z muszlą św. Jakuba. Najprawdopodobniej pierwsi pielgrzymi do grobu św. Jakuba brali muszlę znalezioną na wybrzeżu jako pamiątka lub potwierdzenie odbycia pielgrzymki. Później muszlę zaczęli otrzymywać w samym Santiago, po spędzeniu tam nocy i uczestnictwie w ceremonialnej mszy, wraz ze świadectwem odbycia pielgrzymki do Composteli. Muszla przypięta do płaszcza lub kapelusza chroniła pątnika w drodze powrotnej. Tę muszlę przyniesioną z Santiago de Compostela wolno było włożyć zmarłemu do grobu. Później przyjął się zwyczaj ozdabiania muszlą stroju jeszcze przed wyruszeniem w drogę, aby być od początku marszu rozpoznawanym jako pielgrzym Jakubowy. Muszla miała także zastosowanie praktyczne jako czerpak do wody. Pod koniec lat 80. ubiegłego wieku Rada Europy uznała potrzebę jednolitego oznakowania szlaków pielgrzymkowych do Santiago de Compostela, zaproponowano stylizowaną żółtą muszlę na niebieskim tle jako znak szlaków Jakubowych. Rowki na powierzchni muszli, zbiegające się u jej nasady, mają symbolizować drogi, które ze wszystkich stron zmierzają w kierunku Composteli .

Jedno ze związanych z Santiago opowiadań o muszli głosi, że gdy otoczona przez aniołów łódź z ciałem Apostoła zbliżała się do wybrzeży Galicji, jakiś młody rycerz chciał ją wyciągnąć na brzeg. Kiedy jednak wskoczył wraz z koniem do wody i zaczęły go zalewać fale, sam św. Jakub wybawił go z niebezpieczeństwa. W końcu udało mu się osiągnąć zbawczy brzeg, a koń był cały pokryty muszlami. Inne opowiadanie nawiązuje do studni Alto del Perdon – między Pampeluną a Puente la Reina. Diabeł namawiał spragnionego pątnika do rezygnacji z pielgrzymki, obiecując pokazać mu wówczas źródło wody. Pielgrzym oparł się jednak pokusie, a wtedy ukazał mu się sam św. Jakub z laską pielgrzyma i muszlą. Nie tylko pokazał spragnionemu źródło, lecz muszlą zaczerpnął z niego wody i dał mu pić.

Paszport Pielgrzyma

zdjWspółczesny dokument zwany Paszportem lub Kartą Pielgrzyma (Credencial del Peregrino) jest nawiązaniem do średniowiecznego listu żelaznego wydawanego płatnikowi w jego domowej parafii. Ostemplowany pieczęcią biskupa dokument miał ułatwić bezpieczną i swobodną podróż do celu pielgrzymki, a w miejscach noclegu lub w potrzebie potwierdzać zbożny cel wędrówki,  czyli zapewniać po drodze pomoc. Dzisiaj aby go otrzymać nie trzeba  deklarować swojego wyznania ani celu wędrówki do Composteli. Credencial del Peregrino jest dokumentem wystawianym imiennie w  wielu miejscach na trasie, przeważnie w schroniskach dla pielgrzymów, ale także w biurach informacji turystycznej, a nawet w niektórych komisariatach policji i urzędach miejskich. Za wystawienie Paszportu pobierana jest opłata ok. 1 euro. Okazanie Paszportu Pielgrzyma upoważnia do noclegu w schronisku dla pielgrzymów oraz do wielu zniżek, a czasem i bezpłatnego wstępu do muzeów. W Karcie zbiera się w przewidzianych na to miejscach pieczątki, które potwierdzają przebytą trasę, przy czym na jeden dzień wędrówki powinna przypadać co najmniej jedna pieczątka.  Można je otrzymać w takich miejscach jak schroniska, kościoły, czy biura obsługi pielgrzymów.

Celem starannego ostemplowania Paszportu Pielgrzyma jest przedłożenie go, jako dokumentu potwierdzającego przebycie Szlaku Jakubowego w biurze pielgrzymkowym Oficina de Acogida del Peregrino w Santiago de Compostela. Pielgrzym otrzymuje oficjalne świadectwo o odbyciu pielgrzymki do grobu św. Jakuba Starszego. Ci, którzy określają cel swojej wędrówki jako religijny, otrzymują spisany po łacinie dokument zwany Compostela, nawiązujący i w treści, i w formie do średniowiecznego pierwowzoru. W pozostałych przypadkach wydawany jest dokument zwany Certificado. Nie bez znaczenia jest, w jaki sposób przebyło się Camino i na jakiej długości. Piesi pielgrzymi, którzy rozpoczęli wędrówkę w Galicji, otrzymują dokument, jeśli ich Paszport Pielgrzyma ma dwie pieczątki z każdego dnia ciągłej wędrówki na odcinku co najmniej ostatnich 100 km przed Santiago. Pokonujący trasę konno lub na rowerze muszą mieć uwierzytelnioną pieczątkami trasę co najmniej 200 km, a także przebytą w ciągu jednej wyprawy.

Świadectwo Drogi św. Jakuba (Compostela lub Certificado)  ma też praktyczne znaczenie. Compostela (zwana popularnie przez polskich pielgrzymów „kompostelką”) lub Certificado uprawniają też do zniżkowego wstępu do katedralnego muzeum w Santiago. Jeśli powrotną drogę także odbywa się pieszo, ten dokument, podobnie jak wcześniej Karta Pielgrzyma daje prawo do noclegów w schroniskach dla pielgrzymów. Compostela ma w Hiszpanii jeszcze jedną, u nas nie praktykowaną funkcję, bywa bowiem dołączana do osobistego portfolio obok życiorysu, dyplomów i innych dokumentów.

Szafarnia Na szlaku

Fryderyk Chopin, chociaż o tym nie wiedział, był na Camino de Santiago. 
zdjStaramy się ten fakt wykorzystywać, by wśród gości, którzy przyjechali ze względu na Chopina promować Szlak Św. Jakuba, a tym, którzy pielgrzymują już tym szlakiem przybliżyć postać i dziedzictwo chopinowskie na Kujawach i Pomorzu. Ośrodek Chopinowski organizuje szereg przedsięwzięć: koncerty, wykłady, spotkania propagujące ideę Camino. Publikuje książki. Współpracuje z Uniwersytetem w Nawarze i wieloma instytucjami, dzięki którym promocja Drogi Jakubowej jest możliwa. W 2009 roku zorganizował międzynarodową konferencji naukową poświęconą możliwościom wykorzystania Camino w regionie. W kwietniu 2013 roku współorganizował Dni Szlaku św. Jakuba w województwie kujawsko-pomorskim, goszcząc w Szafarni m.in. ks. arcybiskupa Juliana Barrio z Santiago de Compostela, ambasadora Hiszpanii w Polsce, wielu profesorów, przedstawicieli samorządów lokalnych, parafii oraz sympatyków Camino z całego kraju. Ośrodek jest inicjatorem Sobót na Drodze św. Jakuba. Jest to inicjatywa polegająca na aktywizacji szkół podstawowych i średnich. Wspólne przemierzanie fragmentów drogi ma stanowić zachętę do poznawania szlaku św. Jakuba, który przebiega przez powiat golubsko-dobrzyński.

W Szafarni każdy pielgrzym ma możliwość noclegu ( więcej informacji: 056 682-79-30, osrodek@szafarnia.art.pl) oraz otrzymania pieczątki do paszportu pielgrzyma. Decydując się na przystanek w Szafarni, wysłuchanie koncertu, spacery po zabytkowym parku, pielgrzym ma szansę na ubogacenie i nabranie sił na kolejne dni wędrowania.

W Ośrodku można nabyć Kujawsko Pomorski Paszport Pielgrzyma, a także publikacje dotyczące Polskiego Szlaku oraz zapoznać się z literaturą dotyczącą Szlaku św. Jakuba.


Agnieszka Brzezińska, Chopin też był na Camino, w: Camino de Santiago – nie tylko droga, red. Piotr Roszak, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2011.

 

 

Publikacje

 

U progu Camino. Przewodnik po kujawsko-pomorskim odcinku szlaku św. Jakuba
Bielicki Tomasz, Roszak Piotr, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

  zdjSzlak św. Jakuba (hiszp. Camino de Santiago) to przecinająca całą Europę sieć dróg prowadzących do grobu św. Jakuba Apostoła, znajdującego się w Santiago de Compostela w północno-zachodniej Hiszpanii. Każdego roku przemierzają go tysiące pielgrzymów, którzy od czasów wczesnego średniowiecza (VIII w.), podejmują wysiłek wędrówki inspirowany wiarą i poszukiwaniem najważniejszych wartości. Różnymi drogami i odmiennymi środkami lokomocji, ale z tym samym duchem kształtowali świadomość jedności kontynentu europejskiego pośród widocznych oznak kulturowej różnorodności.
Przewodnik po Camino Polaco w województwie kujawsko-pomorskim jest zaproszeniem do odkrycia regionu i rozpoczęcia swego pielgrzymowania właśnie na tych ziemiach. Może to być dobry „wstęp” do późniejszej wyprawy na Camino albo „zwieńczenie”, już po odbyciu pielgrzymki do Santiago, aby kroczyć śladami tych, którzy od średniowiecza pielgrzymowali z Kujaw i Pomorza, do Composteli.


Camino de Santiago - nie tylko droga. Historia i współczesność Szlaku św. Jakuba
Roszak Piotr (red.), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Camino de Santiago przyciąga dziś pielgrzymów z całego świata. Podejmują oni trud wędrowania po górach Nawarry i kastylijskich równinach z wielkim pragnieniem, aby wzorem swychzdj średniowiecznych poprzedników dotrzeć do grobu św. Jakuba w Composteli. Każdy z nich, z bagażem własnych przeżyć, motywacji i intencji, wpisuje się w ten wiekowy szlak, który ukształtował tożsamość Europy. Pielgrzymowanie do Santiago zaczyna się u progu domu każdego pielgrzyma, a nie jak często się sądzi dopiero w Hiszpanii. Wielu już w epoce średniowiecza wyruszało na Camino de Santiago z Polski, również z Kujaw i Pomorza, które przechowują pamięć o św. Jakubie Apostole po dziś dzień. Camino Polaco, które od Olsztyna przez Toruń dalej prowadzi ku Composteli, z roku na rok zyskuje na coraz większej popularności, przyczyniając się w ten sposób do odkrywania skarbów własnej tożsamości.
Niniejsza książka jest owocem współpracy środowisk teologicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Uniwersytetu Nawarry w Pamplonie. Pragnie dostarczyć czytelnikowi podstawowych informacji o Szlaku św. Jakuba, spojrzeć na ten fenomen z perspektywy różnych dziedzin nauki oraz pokazać region Kujaw i Pomorza jako otwarty i gościnny dla pielgrzymów ze wszystkich stron świata. Inicjujemy w ten sposób serię wydawnictw, która - niczym sam Szlak - jest pewnym projektem powrotu do korzeni, stawianiem kolejnych kroków po pięknym i bogatym w zabytki Camino Polaco. To pierwszy krok, pozostałe bowiem należą już do czytelnika...


Publikacje można nabyć w Ośrodku Chopinowskim w Szafarni.

Aktualności ze Szlaku

 

Kolejne spotkanie Pracowni Szlaku św. Jakuba

Kolejne spotkanie Pracowni Szlaku św. Jakuba, tym razem odbędzie się w czwartek, 16 kwietnia o godz. 19.00 w sali nr 2 w budynku Wydziału Teologicznego przy ul. Gagarina 37. Rozpocznie się jak zwykle krótką modlitwą w kaplicy, a następnie ks. dr hab. Piotr Roszak przedstawi wstępny program konferencji o Camino de Santiago, która planowana jest na 29-31 maja br. Będzie to również prośba o pomoc przy jej organizacji. Powróci również do tematu Bractwa Jakubowego oraz nowych inicjatyw związanych z promocją Camino de Santiago. Następnie p. Piotr Wróblewski  podzieli się swoimi refleksjami z dwukrotnego Camino (w 2011 i 2013 r.) który chciałby opowiadając o swoich doświadczeniach zwrócić uwagę na temat "relacji" między pielgrzymem a spotykanymi ludźmi, dokumentując wszystko zdjęciami z podążania do św. Jakuba.

Wstęp wolny. 


Spotkanie sympatyków Camino de Santiago

Grudniowe spotkanie poświęcone Camino de Santiago

Pracownia Szlaku św. Jakuba na UMK w Toruniu zaprasza na spotkanie

Dni szlaku św. Jakuba z udziałem ks. abp. Juliana Barrio

Camino Polaco

zdj Jedną z ciekawych propozycji przygotowania do przemierzania Camino de Santiago jest przejście Drogi Polskiej. Pierwszy z jej odcinków, od granicy z Litwą w Ogrodnikach do Torunia został oznaczony i zainaugurowany w 2007 roku. Inicjatorem odtworzenia Polskiej Drogi było Stowarzyszenie na rzecz Ratowania Zabytków Kultury Europejskiej w Polsce.

Droga Polska to szlak, który zasługuje na uwagę. Infrastruktura tworzy się coraz sprawniej, coraz więcej parafii, urzędów, instytucji poświadcza specjalną pieczątką obecność pielgrzyma na danym odcinku szlaku, a także przybywa schronisk, które mogłyby zapewnić nocleg dla wędrowców (gospodarstw agroturystycznych, pokoi gościnnych, campingów). Jest jeszcze wielkim wyzwaniem, które stoi przed Camino Polaco, aby na wzór hiszpański powstały schroniska przy parafiach.

Inicjatorem wyznaczenia Szlaku św. Jakuba w województwie kujawsko-pomorskim był toruński podróżnik i poeta Włodzimierz Antkowiak. Szlak poprowadzono w oparciu o międzynarodowy szlak pieszy E-11. Został wyznaczony w ten sposób, aby idący z Ogrodnik, przez Olsztyn, Gietrzwałd, Brodnicę, Toruń, Gniezno, Poznań mógł zapoznać się z najważniejszymi zabytkami polskiej kultury, sanktuariami (np. w Gietrzwałdzie), pomnikami przyrody, miejscami historycznych wydarzeń. To wszystko czeka na odważnego pielgrzyma.

Pielgrzym zamierzający przejść odcinek Szlaku św. Jakuba przebiegający przez województwo kujawsko – pomorskie ma do pokonania 255 km. To trasa oznaczona przez przewodników Oddziału Miejskiego Polskiego Towarzystwa Turystyczno – Krajoznawczego w Toruniu. Wiedzie z Iławy przez Brodnicę, Golub – Dobrzyń, Toruń, Kruszwicę i Strzelno aż do Trzemeszna. Długość części północnej Iława – Toruń wynosi 147 km; części południowej Toruń – Trzemeszno 108 km.

Proponowane etapy oraz lista miejscowości, przez które prowadzi szlak:
Etap 1. Iława – Nowe Miasto Lubawskie (24,7 km)
Etap 2. Nowe Miasto Lubawskie – Bachotek (20,1 km)
Etap 3. Bachotek – Mszano (18,4 km)
Etap 4. Mszano – Szafarnia (25,7 km)
Etap 5. Szafarnia – Ciechocin (Elgiszewo) (20 km)
Etap 6. Ciechocin – Toruń (30,5 km)
Etap 7. Toruń – Gniewkowo (31,4 km)
Etap 8. Gniewkowo – Kruszwica (32,2 km)
Etap 9. Kruszwica – Gębice (24,6 km)
Etap 10. Gębice – Trzemeszno (20 km)
zdj

więcej informacji na: www.caminopolaco.pl


Tomasz Bielicki, Piotr Roszak, U progu Camino. Przewodnik po kujawsko-pomorskim odcinku szlaku św. Jakuba, Toruń-Golub-Dobrzyń 2012.
Piotr Roszak  (red.),  Camino de Santiago - nie tylko droga. Historia i współczesność Szlaku św. Jakuba, Toruń 2012.

Share